راهنمای شناخت انواع سرپیچ و پایه لامپ؛ از E14 تا GU10
راهنمای شناخت انواع سرپیچ و پایه لامپ؛ از E14 تا GU10
فرض کنید برای خانه یا یک پروژه ساختمانی قصد خرید لامپ دارید. با نگاهی به بسته‌بندی یا بدنه لامپ، ممکن است با کدهایی مثل E27، E14 یا GU10 مواجه شوید. این کدها در نگاه اول گیج‌کننده به نظر می‌رسند، اما در واقع بیانگر نوع پایه لامپ یا سرپیچ آن لامپ هستند. سرپیچ لامپ همان بخشی از چراغ است که لامپ در آن نصب می‌شود و اتصال الکتریکی را برقرار می‌کند. انتخاب نوع پایه‌ی مناسب برای لامپ از نظر ایمنی و کارایی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب با لحنی صمیمی اما فنی به معرفی انواع پایه لامپ می‌پردازیم تا هم افراد عادی و هم متخصصینی مانند معماران، برق‌کاران و سازندگان به‌راحتی بتوانند با این اصطلاحات و انواع سرپیچ‌ها آشنا شوند.
معرفی انواع پایه لامپ
پایه‌های لامپ معمولاً با ترکیبی از حروف و اعداد نامگذاری می‌شوند. حرف نشان‌دهنده‌ی نوع سرپیچ است (برای مثال، E از ابتدای نام ادیسون برای سرپیچ‌های پیچی گرفته شده و G یا GU بیانگر پایه‌های پین‌دار است) و عدد کنار آن بیانگر اندازه قطر پایه یا فاصله بین پین‌ها بر حسب میلی‌متر می‌باشد. به عنوان نمونه، پایه E27 یعنی یک سرپیچ پیچی (Edison) با قطر 27 میلی‌متر، یا GU10 به معنای پایه‌ی پین‌داری است که فاصله‌ی بین مرکز دو پین آن 10 میلی‌متر است. همچنین پایه GU5.3 (معروف به MR16) فاصله پین 5.3 میلی‌متری دارد. در ادامه، رایج‌ترین انواع پایه لامپ را بررسی می‌کنیم:
پایه E27 (سرپیچ معمولی بزرگ)
مشخصات: قطر 27 میلی‌متر، سرپیچ پیچی استاندارد ادیسونی.
کاربرد: رایج‌ترین نوع پایه لامپ برای مصارف خانگی و تجاری در سراسر جهان. این پایه در لامپ‌های حبابی معمولی بسیار استفاده می‌شود؛ از چراغ‌های سقفی و آویز گرفته تا آباژورها و بیشتر لوسترهای بزرگ از سرپیچ E27 بهره می‌برند. به بیان دیگر، لامپ‌های رشته‌ای قدیمی، کم‌مصرف (CFL) و LEDهای حبابی اغلب با این سرپیچ عرضه می‌شوند. حتی بسیاری از لامپ‌های هوشمند خانگی (مثلاً سری Philips Hue) نیز با همین پایه E27 طراحی شده‌اند تا به سادگی در سرپیچ‌های موجود نصب شوند. به عنوان نمونه، تقریباً تمامی تولیدکنندگان بزرگ (از برندهای بین‌المللی چون فیلیپس و اسرام تا شرکت‌های ایرانی مانند پارس شعاع توس لامپ‌های LED خود را با پایه استاندارد E27 عرضه می‌کنند.
خرید لامپ ال ای دی از عمده پرایس
پایه E14 (سرپیچ شمعی کوچک)
مشخصات: قطر 14 میلی‌متر، سرپیچ پیچی ادیسونی کوچک که به «سرپیچ شمعی» معروف است.
کاربرد: این پایه برای لامپ‌های سایز کوچک‌تر به کار می‌رود. لامپ‌های شمعی و اشکی لوسترها، چراغ‌های رومیزی کوچک، لامپ یخچال و برخی لامپ‌های کم‌مصرف کوچک همگی از نوع پایه E14 هستند. در لامپ‌های LED تزئینی (مانند شمعی‌های لوستری) نیز E14 بسیار رایج است. برندهای مشهوری نظیر فیلیپس (Philips) و همچنین تولیدکنندگان ایرانی مانند پارس شعاع توس، انواع لامپ شمعی LED با پایه E14 را برای کاربردهای دکوراتیو و روشنایی لوسترها عرضه می‌کنند.
پایه B22 (سرپیچ Bajonet یا BAY)
مشخصات: قطر 22 میلی‌متر، پایه نوع بیونت با دو زائده جانبی (کد کامل: B22d).
کاربرد: روش اتصال در پایه‌های بیونت به صورت فشاری و چرخشی است (لامپ را داخل سوکت فشار داده و یک چهارم دور می‌چرخانید تا قفل شود). این نوع سرپیچ بیشتر در کشورهای انگلستان، هند و برخی مناطق دیگر رایج است. از نظر کاربرد، B22 کارکردی معادل E27 دارد و برای لامپ‌های روشنایی خانگی و اداری (رشته‌ای، CFL و LED) در آن کشورها استفاده می‌شود. در ایران پایه B22 چندان متداول نیست، اما آشنایی با آن به‌ویژه برای معماران یا برق‌کارانی که با تجهیزات وارداتی سر و کار دارند مفید است.
پایه GU10 (پایه سوزنی چرخشی استارتی)
مشخصات: دارای دو پین پهن به فاصله 10 میلی‌متر که با چرخاندن در سوکت چفت می‌شود. این مکانیزم قفل‌شونده که به پایه استارتی نیز معروف است، اتصال محکمی را ایجاد می‌کند.
کاربرد: پایه GU10 در ابتدا برای لامپ‌های هالوژن طراحی شد، اما امروزه یکی از پرکاربردترین پایه‌ها برای لامپ‌های LED اسپات‌لایت محسوب می‌شود. این پایه عمدتاً در نورپردازی موضعی کاربرد دارد؛ نمونه‌های رایج آن در چراغ‌های سقفی توکار (downlight)، هالوژن‌های فروشگاهی ویترینی، نورهای اسپات‌ریل و روشنایی راهروها دیده می‌شود. بسیاری از چراغ‌های سقفی مدرن با لامپ‌های GU10 LED جایگزین هالوژن شده‌اند. برای این پایه نیز تنوع محصولات بالاست؛ از لامپ‌های هالوژن ۵۰ وات قدیمی گرفته تا LEDهای ۵ وات اسپاتی که توسط برندهای معتبر (مانند OSRAM، فیلیپس و پارس شعاع توس) عرضه می‌شوند، همگی از نوع GU10 هستند.
پایه GU5.3 (MR16 دوسوزنه ۱۲ ولت)
مشخصات: دارای دو پایه سوزنی به فاصله 5.3 میلی‌متر که بدون پیچاندن و صرفاً با فشار در سوکت فرو می‌روندdigikharid.com. برخلاف GU10، این پایه مکانیزم قفل پیچشی ندارد و لامپ به‌صورت مستقیم جا می‌رود.
کاربرد: پایه GU5.3 که به دلیل کاربردش در لامپ‌های مدل MR16 شناخته می‌شود، برای لامپ‌های هالوژن ۱۲ ولتی طراحی شده بود. به همین خاطر در گذشته اکثر چراغ‌های هالوژن MR16 توکار مجهز به یک ترانس کاهنده ولتاژ بودند تا برق شهر را به 12V تبدیل کند. این پایه پیش از ابداع GU10 (نسخه ولتاژ بالای هالوژن) استفاده گسترده‌ای در نورپردازی‌های متمرکز داشت. از لامپ‌های MR16 با پایه GU5.3 در روشنایی‌های دقیق و نقطه‌ای مانند گالری‌های هنری، ویترین فروشگاه‌ها و نورپردازی مصنوعات ظریف استفاده می‌شود. امروزه معادل‌های LED کم‌مصرف ۱۲ ولت نیز با همین پایه (GU5.3) تولید می‌شوند که بدون نیاز به تغییر در چراغ‌های قدیمی MR16، قابل استفاده هستند. اگرچه به پایه GU5.3 گاهی اشتباهاً پایه MR16 هم گفته می‌شود، در واقع MR16 به قطر رفلکتور لامپ (2 اینچ) اشاره دارد و GU5.3 نام صحیح نوع پایه دوسوزنه است.
پایه G9 (دوپین سیمی ولتاژ بالا)
مشخصات: دارای دو پین کوتاه حلقه‌ای شکل است که فاصله‌ی بین آنها حدود 9 میلی‌متر می‌باشد. این پایه مستقیماً با فشار در سوکت مخصوص قرار می‌گیرد.
کاربرد: پایه G9 مخصوص لامپ‌های کپسولی کوچک است. این لامپ‌های هالوژنی معمولا با ولتاژ 220 ولت کار می‌کنند و به خاطر ابعاد جمع‌وجورشان در چراغ‌های تزئینی، لوسترهای مدرن کوچک، آباژورهای ظریف، نورپردازی داخل کابینت‌ها و نور پس‌زمینه (مانند نور مخفی پشت تلویزیون) به کار می‌روند. نور سفید درخشان هالوژن G9 برای این کاربردهای نقطه‌ای ایده‌آل بود اما مصرف انرژی بالایی داشت. اکنون لامپ‌های LED کوچکی به شکل کپسول با پایه G9 در بازار موجود است که می‌تواند جایگزین هالوژن‌های پرمصرف قدیمی شود (بدون تغییر در سرپیچ).
برای تغییر این متن بر روی دکمه ویرایش کلیک کنید. لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
پایه E40 (سرپیچ ادیسونی بسیار بزرگ)
مشخصات: قطر 40 میلی‌متر، بزرگ‌ترین اندازه در خانواده سرپیچ‌های پیچی ادیسونی. معمولاً از جنس سرامیک یا چینی ساخته می‌شود تا تحمل حرارت و جریان بالا را داشته باشد.
کاربرد: پایه E40 در لامپ‌های با توان بسیار بالا و کاربردهای صنعتی استفاده می‌شود؛ مانند چراغ‌های خیابانی، پروژکتورهای کارگاهی، لامپ‌های گازی بخار سدیم/جیوه و متال‌هالید. برای نمونه، لامپ‌های بخار جیوه 250 وات و 400 وات یا لامپ‌های سدیمی پارکینگ‌ها اغلب سرپیچ E40 دارند. به دلیل توان و حرارت زیاد این لامپ‌ها، سرپیچ E40 بزرگ و مقاوم طراحی شده است. حتی برخی از لامپ‌های LED توان‌بالا (مانند LEDهای استوانه‌ای 50 وات) نیز با پایه E40 تولید می‌شوند تا بتوان آنها را به‌راحتی جایگزین لامپ‌های گازی قدیمی کرد.
پایه G13 (مهتابی فلورسنت T8)
مشخصات: دارای دو پین تخت در هر انتها که 13 میلی‌متر از هم فاصله دارند. این پایه مختص لامپ‌های لوله‌ای فلورسنت قطر ۲۶ میلی‌متر (T8) است. لامپ‌های مهتابی رایج 60 سانتی‌متری و 120 سانتی‌متری هر دو سرشان پایه G13 دارد.
کاربرد: پایه G13 سال‌ها استاندارد اتصال لامپ‌های فلورسنت مهتابی در ادارات، پارکینگ‌ها و منازل بوده است. هنگام نصب، هر انتهای لامپ فلورسنت در سوکت مخصوص قرار گرفته و با یک چرخش 90 درجه، پین‌ها قفل و اتصال برقرار می‌شود. با ظهور فناوری LED، لامپ‌های تیوب LED (معروف به مهتابی LED) نیز عملاً با همین فرم فاکتور ساخته می‌شوند تا به سادگی جایگزین مهتابی‌های قدیمی گردند (دو سر آنها G13 است). توجه: لامپ‌های فلورسنت باریک‌تر نسل جدید (T5 با قطر ۱۶ میلی‌متر) از پایه G5 بهره می‌برند که فاصله پین کوچک‌تری (۵ میلی‌متر) دارد.
در کنار موارد فوق، پایه‌های خاص دیگری هم در صنعت روشنایی وجود دارند (مثلاً پایه R7s برای لامپ‌های هالوژن خطی دو سر، یا پایه‌های مخصوص لامپ‌های خودرو و...) اما مواردی که مطرح شد متداول‌ترین‌ها در ساختمان‌ها و محیط‌های مسکونی/تجاری هستند. حال برای جمع‌بندی، نگاهی خلاصه به مشخصات هر یک از این پایه‌ها و موارد کاربردشان می‌اندازیم:
| نوع پایه | مشخصات پایه | کاربردها | لامپ‌های سازگار |
|---|---|---|---|
| E27 | قطر 27 میلی‌متر؛ سرپیچ پیچی بزرگ | روشنایی خانگی و اداری (چراغ سقفی، آویز، لوستر) | رشته‌ای قدیمی، کم‌مصرف (CFL)، LEDهای حبابی، لامپ هوشمند |
| E14 | قطر 14 میلی‌متر؛ سرپیچ پیچی شمعی | لوسترهای شاخه‌ای، چراغ خواب و رومیزی کوچک، یخچال | شمعی تزئینی، اشکی، LED کوچک، کم‌مصرف کوچک |
| B22 | قطر 22 میلی‌متر؛ پایه بیونت (فشاری/چرخشی) | سیستم‌های روشنایی انگلستان/هند (معادل کاربرد E27) | رشته‌ای/کم‌مصرف/LED در استانداردهای غیرایرانی (UK, هند) |
| GU10 | فاصله پین 10 میلی‌متر؛ دو پین قفل‌شونده با چرخش | هالوژن و LED اسپات‌لایت سقفی، چراغ ویترینی، روشنایی موضعی با برق 220V | لامپ هالوژن 220 ولت، LED اسپات (معادل هالوژن) |
| GU5.3 (MR16) | فاصله پین 5.3 میلی‌متر؛ دو پین سوزنی (نصب فشاری) | هالوژن‌های توکار 12V در ویترین و دکور، نورپردازی متمرکز | لامپ هالوژن 12 ولت (MR16)، LED سطح پایین 12V (MR16 LED) |
| G9 | دو پین سوزنی حلقه‌ای؛ فاصله حدود 9 میلی‌متر | چراغ‌های تزئینی کوچک، نور مخفی و بک‌لایت، لوستر مدرن | لامپ هالوژن کپسولی 220V، LED کپسولی G9 (جایگزین هالوژن) |
| E40 | قطر 40 میلی‌متر؛ سرپیچ پیچی بسیار بزرگ و مقاوم | پروژکتورهای کارگاهی، چراغ خیابانی و صنعتی، توان‌های بالا | لامپ‌های گازی (متال‌هالید، بخار سدیم/جیوه)، LED صنعتی (توان بالا) |
| G13 | فاصله پین 13 میلی‌متر؛ دو پین در دو سر مهتابی | مهتابی فلورسنت T8 در سقف کاذب، پارکینگ، کارگاه | لامپ فلورسنت T8 (طول 60 و 120cm)، لامپ LED تیوب T8 معادل فلورسنت |
نکته پایانی: با شناخت انواع سرپیچ‌ها از E14 تا GU10 و دیگر پایه‌ها، می‌توانید در زمان تهیه لامپ، انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشید و مطمئن شوید لامپ خریداری‌شده با سرپیچ چراغ مورد نظر سازگار است. همیشه پیش از خرید، به نوع پایه‌ی ذکر شده روی لامپ و تطابق آن با سرپیچ وسیله روشنایی خود دقت کنید تا از بروز مشکلاتی مانند عدم اتصال صحیح یا خطرات الکتریکی جلوگیری شود. هر چند مبدل‌هایی برای تبدیل برخی پایه‌ها به یکدیگر وجود دارد (برای مثال تبدیل پایه کوچک E14 به E27) که انعطاف‌پذیری استفاده را بیشتر می‌کند، توصیه می‌شود تا حد امکان از لامپ با پایه‌ی اصلی و متناسب با سرپیچ چراغ استفاده کنید. با رعایت این موارد، چه یک مصرف‌کننده‌ی عادی باشید و چه یک متخصص برق یا معماری، می‌توانید بهترین بهره را از سیستم روشنایی خود ببرید و جلوی اتلاف وقت و هزینه را بگیرید.
منابع؛
Bulbs.com – Light Bulb Base Chart: جدول جامع انواع پایه‌های لامپ شامل E14، E27، GU10 و...
🔗 bulbs.com/learning/basechart.aspxWikipedia – Lightbulb socket: توضیح کامل درباره انواع سوکت‌ها و استانداردهای جهانی
🔗 en.wikipedia.org/wiki/Lightbulb_socketSuper Bright LEDs – Understanding Light Bulb Base Types: راهنمای تصویری و فنی درباره پایه‌های پیچی مانند E14 و E27
🔗 superbrightleds.com/blog/understanding-light-bulb-base-types-screw-bases.htmlLightbulbs Direct – Guide to Light Fittings, Caps and Bases: راهنمای تخصصی درباره پایه‌های GU10، GU5.3 و دیگر انواع
🔗 blog.lightbulbs-direct.com/your-guide-to-light-fittings-caps-and-basesGE Lighting – Guide to Light Bulb Sizes, Types, Shapes, and Codes: راهنمای جامع درباره اندازه‌ها و کدهای لامپ‌ها
🔗 gelighting.com/inform/guide-light-bulb-sizes-types-shapes-and-codes
